İlim İle Alakalı Ayetler ve Hadisler

İslam dini, ilim ve bilgiye çok büyük önem verir. Bu nedenle, Kur’an-ı Kerim ve hadislerde ilmin önemi sıkça vurgulanmış ve Müslümanların bilgi edinmeye teşvik edilmesi üzerinde durulmuştur.

Kur’an-ı Kerim’de bilgi edinmenin önemi pek çok ayette dile getirilmiştir. Örneğin, “Hiç bilenlerle bilmeyenler bir olur mu?” ayeti, ilim sahibi olmanın insanları farklı bir seviyeye taşıdığına işaret etmektedir. Aynı şekilde, “Gerçek hükümdar olan Allah yücedir. Sana vahyedilmesi tamamlanmadan önce Kur’an’ı okumakta acele etme. “Rabbim! İlmimi arttır” de.” ayeti de sürekli bir öğrenme sürecinde olmanın gerekliliğini vurgulamaktadır.

Peygamber Efendimiz Hz. Muhammed (s.a.v) de, hadislerinde ilmin öneminden sıkça bahsetmiştir. “İlim öğrenmek, her Müslüman erkek ve kadına farzdır.” hadisi; bilgi edinmenin sadece bir tavsiye değil, dini bir sorumluluk olduğuna dikkat çeker. “İlim Çin’de de olsa alınız.” hadisi ise bilginin nerede olursa olsun arayıp bulunması gerektiğini ifade eder.

Bilgi edinmenin hem bireysel hem toplumsal gelişime katkıları büyüktür. Bireylerin kişisel gelişimleri, elde ettikleri bilgi ile doğrudan ilişkilidir. Bilgili bireyler, daha bilinçli kararlar alabilir, kendilerini ve çevrelerini daha iyi anlayabilir. Toplumlar ise bilgili bireylerin çoğalmasıyla daha hızlı gelişir ve ilerler. İslamiyet, sosyal adaletin sağlanması ve huzurun tesisi için bilginin yayılmasını teşvik eder.

İslamiyet nezdinde ilim, hem kişisel hem de toplumsal düzeyde büyük önem taşır. Ayetler ve hadisler, Müslümanları bilgi edinmeye ve bu bilgiyi hayata geçirmeye teşvik eder. Bilgi, İslam toplumlarının gelişmesinde ve bireylerin kişisel olgunlaşmasında vazgeçilmez bir unsurdur. Bu bilinçle, sürekli öğrenme ve kendini geliştirme gayretinde olmak her Müslümanın hayatının bir parçası hâline gelmelidir.

İlim ile İlgili Ayetler

• “Kulları arasından yalnızca, anlama ve kavrama yeteneğine, yani vahiy bilgisine sahip olanlar Allah’tan gereği biçimde korkarlar.” – Fatır Suresi – 28
• “Doğrusu size rabbiniz tarafından basîretler (idrak kabiliyetleri) verilmiştir. Artık kim hakkı görürse faydası kendine, kim de görmezse zararı kendinedir. (De ki:) “Ben üzerinize bekçi değilim.” – En’âm Suresi – 104
• “Ey iman edenler! Size, “Meclislerde yer açın” denildiği zaman açın ki, Allah da size genişlik versin. Size, “Kalkın”, denildiği zaman da kalkın ki, Allah içinizden inananların ve kendilerine ilim verilenlerin derecelerini yükseltsin. Allah, yaptıklarınızdan hakkıyla haberdardır.” – Mücadele Suresi – 11
• “Kendilerine ilim verilenler, Rabbinden sana indirilen Kur’an’ın gerçek olduğunu ve onun, mutlak güç sahibi ve övgüye lâyık Allah’ın yoluna ilettiğini görürler.” – Sebe Suresi – 6
• “Hayır, o, kendilerine ilim verilenlerin kalplerindeki apaçık ayetlerdir. Bizim ayetlerimizi ancak zalimler inkâr eder.” – Ankebut Suresi – 49
• “Andolsun! Biz Dâvûd’a ve Süleyman’a ilim verdik. Onlar, “Hamd, bizi mü’min kullarının birçoğundan üstün kılan Allah’a mahsustur” dediler.” – Neml Suresi – 15
• “Sonra kıyamet günü, Allah onları rezil edecek ve diyecek ki: “Uğrunda mücadele ettiğiniz ortaklarım nerede?!” Kendilerine ilim verilenler ise şöyle derler: “Şüphesiz bugün rezillik, aşağılık ve kötülük kâfirlerin üzerinedir.” – Nahl Suresi – 27
• “Fakat onlardan ilimde derinleşmiş olanlar ve mü’minler, sana indirilene ve senden önce indirilene iman ederler. O namazı kılanlar, zekâtı verenler, Allah’a ve ahiret gününe inananlar var ya, işte onlara büyük bir mükâfat vereceğiz.” – Nisa Suresi – 162
• “Allah, melekler ve ilim sahipleri, ondan başka ilâh olmadığına adaletle şâhitlik ettiler. O’ndan başka ilâh yoktur. O, mutlak güç sahibidir, hüküm ve hikmet sahibidir.” – Al-i İmran Suresi – 18
• “O, sana Kitab’ı indirendir. Onun (Kur’an’ın) bazı ayetleri muhkemdir, onlar kitabın anasıdır. Diğerleri de müteşabihtir.4 Kalplerinde bir eğrilik olanlar, fitne çıkarmak ve onun olmadık yorumlarını yapmak için müteşabih âyetlerinin ardına düşerler. Oysa onun gerçek manasını ancak Allah bilir. İlimde derinleşmiş olanlar, “Ona inandık, hepsi Rabbimiz katındandır” derler. (Bu inceliği) ancak akıl sahipleri düşünüp anlar.” – Al-i İmran Suresi – 7
• “Hiç şüphesiz din, Allah Katında İslam’dır. Kitap verilenler, ancak kendilerine ilim geldikten sonra, aralarındaki “kıskançlık ve hakka başkaldırma” (bağy) yüzünden ayrılığa düştüler. Kim Allah’ın ayetlerini inkar ederse, (bilsin ki) gerçekten Allah, hesabı pek çabuk gö” – Al-i İmran Suresi – 19
• “Erginlik çağına erişince, kendisine hüküm ve ilim verdik. İşte Biz, iyilik yapanları böyle ödüllendiririz.” – Yusuf Suresi – 22
• “Andolsun, sen kendilerine kitap verilenlere her türlü mucizeyi getirsen de, onlar yine senin kıblene uymazlar. Sen de onların kıblesine uyacak değilsin. Onlar birbirlerinin kıblesine de uymazlar. Andolsun, eğer sana gelen bunca ilimden sonra onların arzu ve keyiflerine uyacak olursan, o takdirde sen de mutlaka zalimlerden olursun.” – Bakara Suresi – 145
• “Allah’tan kulları içinde ancak ilim sahibi olanlar korkar.” – Fâtır Suresi – 28
• “De ki: Hiç bilenlerle bilmeyenler bir olur mu?” – Zümer Suresi – 9
• “De ki: Ey Rabbim! İlmimi artır.” – Tâhâ Suresi – 114

İlim ile İlgili Hadisler

• “İlim tahsil etmek için yolculuğa çıkan kimse, evine dönünceye kadar Allah yolundadır.” – Tirmizî, İlim 2
• “Dünya ve onun içinde olan şeyler değersizdir. Sadece Allah’ı zikretmek ve O’na yaklaştıran şeylerle, ilim öğreten âlim ve öğrenmek isteyen öğrenci bundan müstesnadır.” – Tirmizî, Zühd 14
• “Benim tarafımdan (tebliğ edilen Kur’an’dan) bir âyet bile olsa insanlara ulaştırınız. İsrailoğulları(nın ibretli kıssaları)ndan da haber verebilirsiniz. Bunda bir sakınca yoktur. Kim bile bile bana yalan isnad ederse, cehennemdeki yerine hazırlansın.” – Buhârî, Enbiyâ
• “Hidâyete davet eden kimseye, kendisine uyanların sevabı kadar sevap verilir. Bu onların sevaplarından da hiçbir şey azaltmaz.” – Müslim, İlim 16
• “Mümin, cennete girinceye kadar hiçbir hayıra doymaz.” – Tirmizî, İlim 19
• “Âlimin âbide üstünlüğü, benim sizin en aşağı derecede olanınıza üstünlüğüm gibidir. Şüphesiz ki Allah, melekleri, gök ve yer ehli, hatta yuvasındaki karınca ve balıklar bile insanlara hayrı öğretenlere dua ederler.” – Tirmizî, İlim 19
• “İnsanoğlu öldüğü zaman bütün amellerinin sevabı da sona erer. Şu üç şey bundan müstesnadır: Sadaka-i câriye, istifade edilen ilim, kendisine dua eden hayırlı evlat.” – Müslim, Vasiyyet 14
• “Kim ilim tahsil etmek için bir yola girerse, Allah o kişiye cennetin yolunu kolaylaştırır.” – Müslim, Zikr 39. Ayrıca bk. Buhârî, İlim 10; Ebû Dâvûd, İlim 1
• “Allah’a yemin ederim ki, Cenâb–ı Hakk’ın senin aracılığınla bir tek kişiyi hidayete kavuşturması, senin, en kıymetli dünya nimeti olan kırmızı develere sahip olmandan daha hayırlıdır.” – Buhârî, Fezâilü’l–ashâb 9, Meğâzî 38; Müslim, Fezâilü’s–sahâbe 34
• “Allah, hakkında hayır dilediği kimseye din hususunda büyük bir anlayış verir.” – Buhârî, İlim 10, Humus 7, İ’tisâm 10; Müslim, İmâre 175, Zekât 98, 100
• “Yalnız şu iki kimseye gıbta edilir: Allah’ın kendisine ihsân ettiği malı hak yolunda harcayıp tüketen kimse; Allah’ın kendisine verdiği ilimle yerli yerince hükmeden ve onu başkalarına da öğreten kimse.” – Buhârî, İlim 15, Zekât 5, Ahkâm 3, İ’tisâm 13, Tevhîd 45; Müslim, Müsâfirîn 268